نرم افزارهای حوزه سلامت و پزشکی در مراقبت های بهداشتی مدتهاست در سراسر دنیا مورد توجه قرار گرفته است و به جزئی از سیستم های پزشکی و مراقبتی تبدیل شده است. لازمه معرفی و استفاده از این فناوری ها تلاش و کار مستمر متخصصین صنایع گوناگون  است. مهندسان، توسعه دهندگان نرم افزار، و پزشکان برای تضمین آینده بهتر برای مردم در این زمینه با یکدیگر همکاری می کنند تا استفاده از خدمات پزشکی و سلامت به تجربه ای سهل و رضایت بخش برای همه افراد جامعه تبدیل شود.

بهداشت و درمان یکی از قدیمی ترین و تاثیرگذارترین صنایع در تاریخ بشریت است .با توجه به اهمیت آن، بسیاری از پیشرفت های تکنولوژیکی برای این زمینه طراحی یا اقتباس شده است .فناوری های جدید در توسعه نرم افزار نیز از این قاعده مستثنی نیستند. در اینجا بخشی از نرم افزار های محبوب حوزه پزشکی و سلامت معرفی شده است.

 

سوابق الکترونیکی سلامت (EHR)

EHR در حال حاضر گسترده ترین نوع نرم افزار مورد استفاده در بیمارستان ها در سراسر جهان است. این  نرم افزار یک جایگزین مدرن و کارآمد برای نمودارهای دست‌نویس است که به بیمارستان‌ها اجازه می‌دهد اطلاعات را به روشی سازمان‌یافته‌تر و امن‌تر ذخیره کنند .سوابق دیجیتالی را می توان بین چندین ارائه دهنده مراقبت های بهداشتی به اشتراک گذاشت و یک ویژگی مهم و ارزشمند است که پیگیری درمان شخص را بسیار سهل و راحت می کند.

مزیت اصلی پرونده های سلامت دیجیتال، کاهش کاغذبازی و انتقال آسان داده ها در موسسات مختلف پزشکی است .هر زمان که بیماران به کلینیک جدیدی که متعلق به همان شبکه ارائه دهنده مراقبت های بهداشتی است مراجعه می کنند، مجبور نیستند دوباره همان اطلاعات را در یک فرم کاغذی پر کنند .سوابق الکترونیکی سلامت از نظر حفاظت از داده های محرمانه نیز به نسبت گزارش ها و نمودارهای کاغذی دست نویس به طور بالقوه ایمن تر هستند. این  امنیت به واسطه مقررات و قوانین دولتی جاری و همچنین فناوری های پیشرفته امنیت دیجیتال  ایجاد می شود.

EHR در موارد اورژانسی که بیمار توان پاسخگویی ندارد و پزشکان نمی توانند مستقیماً از آنها اطلاعات دریافت کنند بسیار مفید خواهد بود. در چنین شرایطی، کارکنان پزشکی می توانند از اطلاعات قابل دسترس روی شناسه بیمار برای بازیابی سوابق سلامتی آنها استفاده کنند .از جمله سابقه پزشکی، آلرژی های شناخته شده، و غیره.

سوابق الکترونیکی سلامت، به خصوص زمانی که آنها با کمک فناوری های بلاک چین پیاده سازی شوند، ایمنی و امنیت داده های بیماران را تا حد زیادی بهبود می بخشد .این نوع نرم افزار پزشکی از دستکاری داده ها جلوگیری می کند و امکان استفاده از ابزارهای رمزگذاری و پشتیبان گیری را برای محافظت بیشتر از اطلاعات محرمانه فراهم می کند.

یکی دیگر از مزایای مهم EHR این است که امکان پردازش بیشتر اطلاعات دیجیتال را فراهم می کند .مثلا، برای اهداف علمی یا آماری .این فرآیند با رضایت بیماران انجام می شود، و داده ها شخصی سازی شده و به صورت انبوه تجزیه و تحلیل می شوند.

 

نرم افزار Telemedicine

Telemedicine از شبکه های کامپیوتری برای تنظیم ارتباط بین بیماران و پزشکان استفاده می کند .به طور سنتی، این ارتباط در قالب ارتباط ایمیلی و تماس تلفنی اجرا می شد .این روزها، به لطف فناوری های دیجیتال، بیماران و پزشکان از برنامه های وب یا تلفن همراه برای مشاوره آنلاین  در قالب گفتگوی نوشتاری، شنیداری یا ویدئویی استفاده می کنند. ارتباطات معمولاً برای حفظ محرمانه بودن رمزگذاری می شود.

افزایش تقاضا، به ویژه در طول همه گیری COVID-19، باعث رشد بسیار زیاد برنامه های کاربردی وب و موبایل برای پزشکی از راه دور شد .شرایط بسیاری وجود دارد که بیماران نمی توانند به صورت حضوری به پزشک مراجعه کنند. کنفرانس های ویدئویی که با کمک نرم افزارهای مناسب برگزار می شود، راه حل موثری برای این مشکل بود.

نرم افزار برنامه ریزی قرار ملاقات پزشک اغلب به عنوان بخشی از پزشکی از راه دور در نظر گرفته می شود .این قابلیت ممکن است بصورت یک برنامه مجزا طراحی شود یا یک ماژول  از یک سیستم مدیریت پیچیده باشد. به هر شکلی که پیاده سازی شود، این نرم افزار به کاربران امکان می دهد بدون مراجعه به کلینیک، پزشک خود را انتخاب کرده و قرار ملاقات خود را تعیین کنند .بیشتر اوقات، چنین برنامه هایی همچنین دارای عملکردهای دیگری نیز هستند، از جمله صدور صورتحساب و برگزاری ویدئو کنفرانس. برنامه های پزشکی از راه دور همچنین به بیماران این امکان را می دهد که نتایج آزمایش یا سایر فایل های مرتبط خود را به چت خود با پزشکان پیوست کنند.

برخی از برنامه های پزشکی از راه دور ویژگی های شبکه های اجتماعی و بازارها را هم به کاربر ارائه می کنند. مثلا، آنها ممکن است حاوی بیوگرافی پزشکان، تخصص های آنها، جوایزی که دریافت کرده اند، شرح سابقه، و سایر نکات برجسته شغلی آنها باشند. چنین ویترین هایی به بیماران این امکان را می دهد که با آگاهی بهتری در مورد انتخاب یک متخصص پزشکی خاص تصمیم بگیرند.

به عنوان یک قاعده، یک محصول نرم افزار پزشکی از راه دور شامل حداقل دو برنامه (اپلیکیشن) است – اپلیکیشن پزشکان و کلینیک ها، و اپلیکیشن بیماران. این برنامه ها عملکردها و مجوزهای دسترسی متفاوتی دارند اما به یک پلت فرم داده مشترک متصل هستند. بدین ترتیب، پزشکان دید کاملی به برنامه های خود دارند، و کارکنان مدیریت بیمارستان حجم کار هر پزشک و بخش را مشاهده می کنند .همچنین مراجعه کنندگان بیمارستان مجاز به دیدن داده های مشخص و اطلاعات مربوط به خود هستند .همچنین بیماران و پزشکان اعلان هایی دریافت می کنند تا قرار ملاقات های برنامه ریزی شده یا هر اطلاعات مرتبط دیگری را به آنها یادآوری کنند.

 

نرم‌افزار نسخه‌های الکترونیکی

نسخه‌های الکترونیکی تلاش دیگری برای کاهش مصرف کاغذ و استفاده از مزایای اسناد دیجیتال، به مانند پروندههای  الکترونیک سلامت است. این نوع نرم افزارها  امکان کنترل بهتر بر فرآیند تجویز و دریافت دارو را فراهم می کند و جعل رسید را بسیار دشوارتر می کند.

در برخی موارد، نرم افزار نسخه الکترونیکی به بیماران این امکان را می دهد که داروی مورد نیاز خود را به صورت آنلاین سفارش دهند. به این ترتیب فرآیند دریافت دارو  برای افرادی که مشکل حرکتی و یا مشکلات دیگری دارند که رفتن به داروخانه را برای آنها دشوار می کند، راحت تر می شود.

 

سیستم های مدیریت بیمارستان (HMS)

سیستم های مدیریت بیمارستان مجموعه های نرم افزاری بزرگی هستند که معمولاً چندین ماژول با ویژگی ها و سطوح دسترسی متفاوت را شامل می شوند. غالبا، آنها به عنوان چارچوب های اصلی استفاده می شوند که انواع مختلفی از نرم افزارهای ذکر شده در این مقاله را در یک زیرساخت یکپارچه ادغام می کنند. در اینگونه موارد، یک HMS ممکن است شامل موارد زیر باشد:

• پایگاه داده EHR
• ماژول برنامه ریزی قرار ملاقات
• نسخه های الکترونیکی
• سیستم CRM یکپارچه

در برخی از پیاده سازی ها، یک سیستم مدیریت بیمارستان عملکردهای اساسی را برای مدیریت بیمارستان ارائه می دهد. این توابع معمولاً با هدف خودکارسازی فرآیندهای معمول از جمله مدیریت اتاق بیمار، بررسی موجودی انبار، صورتحساب و حسابداری، برنامه ریزی اتاق عمل، و بسیاری عملکردهای دیگر مورد استفاده قرار می گیرند.

نرم افزار مدیریت بیمارستان تمام جنبه های اساسی کلینیک را پوشش می دهد، از اولین ارتباط با بیماران آغاز می شود و با ارائه رژیم ها و توصیه های لازم  و برنامه ریزی جهت تعاملات آتی بیمار و پزشک خاتمه می یابد.

این نرم افزار همچنین به مراکز درمانی جهت تامین منابع لازم، پیش بینی  هایی برای توسعه و عملکردهای دیگر نیز کمک می کند. با استفاده از این نرم افزار، کلینیک ها می توانند بهره وری کلی خود را افزایش دهند، وظایف معمول را کاهش دهند، و کیفیت خدمات مشتری را بهبود بخشند.

 

نرم افزار مدیریت ارتباط با مشتری (CRM) برای مؤسسات پزشکی

نرم افزار CRM اغلب در کلینیک ها برای بهینه سازی ارتباط آنها با بیماران مورد استفاده قرار می گیرند. به این ترتیب، کلینیک های پزشکی می توانند اطلاعات مربوط به مشتریان خود را به روشی خودکار و مؤثر جمع آوری، ذخیره و تجزیه و تحلیل کنند. در نتیجه، بیماران خدمات مورد نیاز خود را دریافت می کنند و   به عنوان مشتری تجربه بهتری خواهند داشت.

معمولا سیستم های CRM با سوابق سلامت الکترونیکی تعامل دارند زیرا هر دو با اطلاعات یکسانی سروکار دارند .با استفاده از این داده ها، نرم افزار CRM می تواند اعلان های خودکار را با استفاده از آدرس ایمیل یا شماره تلفن مشتریان به آنها ارائه دهد .به طور کلی، هدف CRM بهبود رضایت مشتری و ساده کردن فرآیندهای روزمره است.

نرم افزار ردیابی سلامت

این نوع نرم افزار به لطف انواع مختلف دستگاه های هوشمند محبوبیت بسیاری پیدا کرده است. ردیابی سلامت شامل بررسی عناصر حیاتی یا سایر ویژگی‌های مرتبط با سلامتی یک فرد با استفاده از طیف وسیعی از دستگاه‌های الکترونیکی است .آنها شامل دستگاه های پوشیدنی مختلف از جمله ردیاب های تناسب اندام و ساعت های هوشمند می شوند.

نرم افزار ردیابی سلامت معمولا برای کنترل فشار خون، میزان اکسیژن، ضربان قلب، سطح گلوکز، و سایر شاخص های سلامت می باشند. چنین برنامه هایی معمولاً بر روی گوشی های هوشمند یا تبلت ها نصب می شوند و هر زمان که توجه کاربر لازم باشد اعلان های مناسبی را ارائه می دهند .به طور کلی، آنها بهبود کیفیت زندگی را برای افراد مبتلا به بیماری هایی مانند دیابت یا آسم و همچنین بیماران پس از عمل جراحی و افراد مسن به ارمغان می آورند.

پیگیری میزان مصرف گلوکز و کالری برای بسیاری از بیمارانی که باید رژیم غذایی سختی داشته باشند ضروری است. ترکیبی از نرم افزارهای سفارشی و فناوری های اینترنت اشیا برای این منظور بسیار مناسب است.

 

نرم افزار تصویربرداری پزشکی

نرم افزار تصویربرداری پزشکی سیگنال ها را از دستگاه MRI یا CAT می گیرد و آنها را به یک نمایش بصری تبدیل می کند .نسخه‌های مدرن چنین نرم‌افزاری فناوری‌های هوش مصنوعی و یادگیری ماشین را برای تجزیه و تحلیل خودکار پیاده‌سازی می‌کنند. علاوه بر این، فناوری‌های جدید تصویربرداری تصاویر و مدل‌های سه بعدی با وضوح بالا ایجاد می‌کنند که می‌توانند توسط متخصصان از نزدیک بررسی شوند.

به عنوان مثال، این تکنولوژی می تواند شانس تشخیص اشتباه را کاهش دهد و دقت و سرعت تشخیص را بهبود بخشد. ترکیبی از نرم افزار تصویربرداری پزشکی و پرونده الکترونیک سلامت به پزشکان اجازه می دهد تا با مقایسه چندین تصویر گرفته شده در مراحل مختلف درمان، پیشرفت یک بیماری را به صورت بصری پیگیری کنند.

علاوه بر این، فناوری های تصویربرداری می توانند اهداف دیگری نیز در مراقبت های بهداشتی داشته باشند .برای مثال، مدل های ایجاد شده توسط نرم افزار تصویربرداری پزشکی ممکن است به منبع آموزشی تبدیل شده و در نرم افزارهای آموزشی پزشکی مورد استفاده قرار گیرد . این مدل ها همچنین به بهبود فناوری چاپ بافت (tissue printing technologies) که آینده صنعت دارو تلفی می شود کمک میکند.

 

نرم افزار تحقیقات و تجزیه و تحلیل پزشکی

حجم بالای داده های مربوط به کیس های پزشکی مختلف را می توان به یک منبع ارزشمند از داده های علمی تبدیل کرد. برای انجام این کار، داده های بیمار غیرشخصی شده و تحت چندین مرحله تجزیه و تحلیل و طبقه بندی قرار می گیرند. سپس داده های ساختار یافته به دست آمده، در پایگاه های داده مربوطه  یکپارچه شده و مورد استفاده قرار می گیرد.

چنین پایگاه های اطلاعاتی علمی همچنین نیازمند نرم افزارهای مدیریتی خاصی هستند تا آنها را سازماندهی کرده و برای تحقیق در دسترس قرار دهند .نرم افزار مدیریت پایگاه داده باید  موارد تکراری را حذف کند، بصورت منظم بروزرسانی ها را انجام دهد، و اقدامات دیگر مربوط به نگهداری را  تکراری را در زمان لازم انجام دهد.

 

نرم افزار آموزش پزشکی

فناوری های جدید دیجیتال فرصت های باورنکردنی را برای آموزش پزشکی ارائه می دهند. استفاده از واقعیت مجازی و واقعیت افزوده، رویکردهای آموزش را متحول کرده است .نرم افزارهای تخصصی این امکان را به دانشجویان پزشکی می دهد تا مدل های سه بعدی با جزئیات بسیار بالا از اندام ها و سیستم های بدن انسان را در حالت سالم یا مبتلا به بیماری های مختلف مطالعه کنند.

واقعیت مجازی کاربرد چشمگیری در آموزش جراحی پیدا کرده است .امروزه، به لطف تجهیزات و نرم افزار های واقعیت مجازی (VR) و واقعیت افزوده (AR) ، دانشجویان پزشکی می توانند مهارت های جراحی خود را در یک محیط شبیه سازی شده تمرین کنند.

 

دستیاران ورزش و توانبخشی

این نوع نرم افزار به ویژه در ترکیب با برنامه های ردیابی سلامت و پزشکی از راه دور مفید است .بسیاری از بیماران برای انجام ورزش در خانه نیاز به راهنمایی و انگیزه دارند .برای مثال، اگر برایشان سخت باشد هر جلسه به مراکز توانبخشی مراجعه کنند می توانند از طریق این برنامه ها تمرین های خودشان را انجام دهند. این نرم افزارها برای بیماران بعد از عمل جراحی یا افرادی با اختلالات مختلف که منجر به چاقی می شود بسیار کاربردی و مفید است.

نرم افزار های دستیار توانبخشی می توانند شامل برنامه های ورزشی مختلف باشد که توسط پزشکان برای شرایط مختلف سلامتی طراحی شده اند. علاوه بر این، این برنامه های دستیار پزشکی می توانند برای هر بیمار به صورت جداگانه توسط پزشک مشاور آنها تنظیم شود .ادغام با دستگاه های هوشمند به بیماران و پزشکان آنها اجازه می دهد تا پیشرفت و موارد حیاتی خود را در طول ورزش پیگیری کنند.

جنبه روانشناختی چنین برنامه هایی نیز بسیار حائز اهمیت است. برخی افراد ذاتاً خجالتی هستند و به طور کلی از باشگاه های ورزشی یا معاشرت خوششان نمی آید .بعضی دیگر ممکن است به دلیل ظاهرشان در جمع احساس ناراحتی کنند، برای مثال، اگر جای زخم یا اضافه وزن داشته باشند .نرم افزار دستیار توانبخشی می توانند با جلوگیری از تسلیم شدن بیماران و تشویق آنها به ورزش زندگی این بیماران را تغییر دهد.

 

اهمیت نرم افزارهای پزشکی

انواع بسیاری دیگری از نرم افزارهای مراقبت های بهداشتی وجود دارد که در این لیست قرار نگرفته اند، مانند نرم افزار جراحی رباتیک، نرم افزار صورتحساب پزشکی، و غیره. صنعت بهداشت و درمان چالش های زیادی دارد، و توسعه دهندگان نرم افزار تمام تلاش خود را برای ارائه راه حل های موثر انجام می دهند .در اینجا چند نمونه از نحوه سودمندی نرم افزارهای تخصصی برای پزشکان، بیماران، و موسسات مراقبت های بهداشتی آورده شده است:

• فرآیندهای مدیریت بیمارستانی بهینه سازی شده
• تجربه مشتری بهتر برای بیماران
• مدیریت امن تر اطلاعات محرمانه
• برنامه ریزی مناسب برای قرار ملاقات های پزشکی
• امکان مشاوره با پزشکان با استفاده از تماس های تصویری
• تشخیص دقیق تر و کاهش احتمال خطاهای انسانی
• سطح جدیدی از ارائه آموزش های پزشکی یکپارچه
• بهبود و ارتقاء سطح زندگی برای بیماران با قابلیت حرکتی محدود و دیگر شرایط خاص

پیشرفت های پزشکی و توسعه نرم افزار قطعا به انواع جدیدی از نرم افزارهای مراقبت های بهداشتی منجر خواهد شد.انواع و برنامه های موجود نیز برای ارائه مزایای بیشتر و سازگاری با تغییرات در زمینه های مربوطه بهبود خواهند یافت.

پیشرفت های پزشکی و توسعه نرم  افزارهای جدید قطعا به توسعه نرم افزارهای جدید در حوزه سلامت می انجامد.  همچنین کارکرد ها و ویژگی های نرم افزار های موجود نیز ارتقاء پیدا می کند و قابلیت ها و مزایای بیشتری را به کاربران ارائه می دهند

تا با تغییرات و نیاز های جدید همخوانی پیدا نمایند.

 

نتیجه گیری

با توجه به افزایش مداوم تقاضا، توسعه دهندگان به ایجاد و بهبود انواع مختلف نرم افزارهای مراقبت های بهداشتی ادامه می دهند و بخش های مختلف جامعه هدف از جمله مدیریت بیمارستان، کادر پزشکی، و بیماران از مزایای آن بهرمند می شوند.

در شرایط جاری هر ارائه دهنده خدمات پزشکی برای بهینه سازی و ارتقای کسب و کار خود به یک یا چند برنامه کاربردی سفارشی شده نیاز دارد .این روزها، حتی کلینیک های کوچک حداقل به یک سیستم CRM و نرم افزار EHR برای ارائه سطح رقابتی خدمات نیاز دارند.